Bài viết này là bài thứ tư trong loạt chín câu chuyện nhằm làm rõ và củng cố kiến thức về cộng đồng đa dạng người Mỹ gốc Á ở khu vực Philadelphia cũng như sức mạnh, những khó khăn và câu chuyện lịch sử của họ. Hơn bao giờ hết, chúng ta phải đảm bảo rằng có một diễn đàn mà ở đó tiếng nói của người châu Á về việc phản đối các vấn đề đang ảnh hưởng đến cộng đồng của chúng ta được cất lên.
Loạt bài này được phát triển với sự hợp tác của Tổng công ty Phát triển Phố Tàu Philadelphia và sự tham vấn của Công ty Tư vấn Sojourner, với sự hỗ trợ từ Quỹ Truyền Thông Công Cộng Độc lập.
Saijai Sabayjit, người sinh ra và lớn lên ở Bangkok, Thái Lan thường quan sát mẹ cô nấu tới 20 món cà ri khác nhau mỗi ngày. Tình yêu đặc biệt đối với nấu ăn của Saijai được lan tỏa từ trong các buổi hướng dẫn gia đình đến nhà hàng của riêng cô ấy ở Thái Lan và hiện cô ấy đang trong quá trình mở một xe bán đồ ăn phục vụ các món ăn Thái Lan chính thống ở Philadelphia. Từ đây cho đến khi mở cửa, vào các ngày cuối tuần từ tháng 4 đến tháng 11, bạn có thể tìm thấy Saijai’s Thai Food với đồ nướng và món xào của cô ấy tại Chợ Đông Nam Á ở Công viên FDR.
Là một gian hàng Thái duy nhất tại chợ, Sanjai thích san sẻ các món ăn của mình và trà Thái với lượng khách hàng đa dạngkhi ghé qua gian hàng của cô. Cô vui vẻ thừa nhận rằng hiện tại, công việc tuy không mang lại lợi nhuận cao nhưng rất mãn nguyện.
Chợ Đông Nam Á tại Công viên FDR khởi đầu cách đây 35 năm khi hai gian hàng, của một gia đình người Lào và một gia đình người Campuchia, bắt đầu bán đồ ăn tự nấu trong công viên vào năm 1985. Khi được biết về thành công của họ, nhiều người bán hàng khác bắt đầu tham gia cùng hoặc bán vào thời gian riêng của họ tại công viên bất cứ khi nào họ thấy một chỗ trống.
Ngày nay, hơn 70 gian hàng có mặt vào mỗi cuối tuần, bán nhiều loại thực phẩm nướng và chế biến sẵn, sản phẩm và hàng hóa dưới lều trên cánh đồng cỏ. Xung quanh cánh đồng, các gia đình và thanh niên quây quần trên những chiếc chăn dã ngoại và quanh những chiếc lều, tạo nên một không khí lễ hội riêng biệt.
Theo bộ, Công viên FDR là một trong những công viên đa dạng nhất trong thành phố, với những người đến từ khắp thành phố và thế giới để thưởng thức các sự kiện thể thao giải trí, câu cá và cơ sở hạ tầng như Bảo tàng Lịch sử Mỹ Thụy Điển, được nằm trong khuôn viên công viên.
Khuôn viên của khu chợ ở Công viên FDR phía Nam Philly sắp có những thay đổi đáng kể, điều này sẽ ảnh hưởng đến tất cả những người sử dụng công viên, bao gồm cả cộng đồng Đông Nam Á. Maita Soukup, Giám đốc Truyền thông của Bộ phận Công viên và Giải trí Philadelphia cho biết: Công viên dự kiến sẽ trải qua một dự án cải tạo kéo dài nhiều năm để giải quyết “tình trạng ngập lụt thường xuyên và mở rộng diện tích hơn 3 mẫu anh cho cả người sử dụng tự nhiên và mục đích giải trí cho tất cả những người đến công viên”
Dự án này sẽ tác động như thế nào đến khu chợ Đông Nam Á? Liệu khu chợ tồn tại 35 năm sẽ biến mất?
Lịch Sử Đấu Tranh và Liên Kết Cộng Đồng
Đối với Dute Cheng, người Campuchia, đã bán hàng 10 năm tại Chợ Đông Nam Á, chia sẻ đây là công việc kinh doanh chính của cô, vì những sản phẩm như nước sốt xôi tự pha của cô cũng như các loại thực vật và thảo mộc độc đáo như xương rồng và sả, cần rất nhiều công sức để chuẩn bị.
Được bao quanh bởi những bông hoa màu hồng tươi rói treo lơ lửng, cô thường xuyên tham gia vào những câu chuyện phiếm với khách hàng và những người bán hàng thân thiện, cô ấy dường như hoàn toàn thoải mái. Cô tìm kiếm khách hàng khắp khu vực có người Campuchia tụ tập, lưu ý rằng cô cũng là một người bán hàng lâu năm trong một khu chợ chùa.
Câu chuyện của Cheng tương tự với rất nhiều người bán hàng lâu năm ở chợ. Cô đến Hoa Kỳ vào năm 1982 và đi học một thời gian ngắn trước khi làm việc cho các nhà hàng trong nhiều năm. Trong nhiều năm, cô đã làm việc cho một người đàn ông sở hữu nhà kính trồng cây, và đủ thành công để mở rộng ra nhiều địa điểm. Nhận thấy thành công của ông ấy không ảnh hưởng đến chỗ đứng của bản thân, năm 2016, cô bắt đầu kinh doanh riêng và từ đó bán cho người dân Đông Nam Á và nhiều người Latin, những người ưa chuộng các loại thảo mộc và thực vật độc đáo của cô.
Phần lớn những người bán hàng tại chợ là người Campuchia, có nhiều người Lào và người Đông Nam Á khác, và nhiều người đến chợ để bán hàng vì cộng đồng và công viên gợi nhớ họ về quê hương. Hơn 2.000 người Campuchia, Lào và Việt Nam đã đến Philadelphia vào những năm 1980 do hậu quả của Chiến tranh Việt Nam.
Những người tị nạn thường sống trong điều kiện đông đúc, với 3-4 gia đình ở mỗi nhà, và sau những bố trí ban đầu, họ có rất ít hỗ trợ tìm việc làm để trang trải cho gia đình. Bất chấp những trải nghiệm thời chiến về sự chuyển chỗ, bạo lực, suy dinh dưỡng và các hình thức gây tổn thương khác, các vấn đề sức khỏe tinh thần đã không được giải quyết và tiếp tục kéo dài và gây nhiều thiệt hại.
Theo điều tra dân số gần đây nhất, thành phố hiện là nơi sinh sống của khoảng 17.000 người Đông Nam Á, với sự tập trung đông đảo của các gia đình và cá nhân ở Nam Philly và Bắc Philly. Ngày nay, những nhóm này tiếp tục phải đối mặt với những thách thức xã hội và kinh tế đáng kể, bao gồm một trong số vùng nghèo đói cao nhất và tỷ lệ thông thạo tiếng Anh hạn chế trong số các nhóm châu Á ở Philadelphia. Người dân Campuchia đã phải đối mặt với cuộc khủng hoảng trục xuất nhắm vào các thành viên cộng đồng có tiền án hình sự. Tuy nhiên, bản sắc và thách thức của họ thường bị gộp vào nhu cầu của các nhóm Đông Á lớn hơn và dễ nhìn thấy hơn ở Philadelphia.
Trước khi họ bắt đầu bán ở chợ, nhiều người bán hàng ban đầu sẽ nấu ăn cho các gia đình khác trong khu vực với một khoản phí. Những người khác phải vật lộn để kiếm tiền bằng cách làm những công việc lặt vặt với mức lương ít ỏi, như Catzie Vilayphonh, Người Nuôi Dưỡng Cộng Đồng Người Bán Hàng của Hiệp hội Người bán hàng, kể lại khi cô còn nhỏ đã hái quả việt quất với giá 3 đô la một khay.
Phân biệt chủng tộc và sự bài ngoại cũng là một yếu tố tác động mạnh đến cuộc sống của nhiều người bán hàng. Alvaro Drake-Cortes là Giám đốc Chương trình tại Trung tâm Đón tiếp và Thư ký trong hội đồng quản trị của tổ chức tình nguyện Friends of FDR Park, người chịu trách nhiệm chính trong việc duy trì công viên và quản lý quá trình cải tạo. Ông giải thích rằng cả chợ Đông Nam Á và chợ Latin đều đã chịu đựng những hành động phân biệt chủng tộc và sự công kích từ người dân địa phương và chính quyền trong những năm qua, trong khi khu chợ Đông Nam Á phải chịu đựng mũi giùi. Những cuộc đối đầu bằng lời nói, và đôi khi bạo lực là một trở ngại thêm cho cộng đồng phần lớn là người tị nạn và nhập cư này.
Một cựu nhân viên bán hàng và từng là thủ quỹ của Hiệp Hội Người Bán Hàng nhớ lại việc đi thăm chợ cùng con trai nhỏ của cô nhiều năm trước. Một người phụ nữ đang bán chuối chiên và xếp hàng dài khi một nhân viên kiểm lâm yêu cầu cô ngừng bán do cơ sở kinh doanh của cô không có giấy phép. Tình hình căng thẳng hơn sau khi người phụ nữ không nói tiếng Anh không hiểu người đàn ông đang nói gì. Kiểm lâm viên tiến hành còng tay cô ấy và đè cô ấy xuống đất, một phản ứng mà thủ quỹ tuyên bố là không có gì đáng ngạc nhiên, và có thể sẽ được xử lý theo cách khác nếu đó là một người bán hàng nói tiếng Anh hoặc người da trắng.
Vilayphonh cũng nói về các chủ đề khác nhau trên các trang cộng đồng, chẳng hạn như các nhóm Facebook, viết các bài đăng phân biệt chủng tộc về những người bán hàng như “Công viên có mùi, làm sao chúng tôi biết họ không nướng thịt chó mèo?” Cô ấy nói rằng cô ấy chỉ có thể tưởng tượng những gì đang được nói trong các nhóm cộng đồng mà cô ấy không phải là thành viên.
Vina Sok cảm thấy một cách mạnh mẽ rằng ở Philadelphia, người châu Á bị coi là thấp hơn những người khác, và rằng những người không phải quốc tịch Trung Quốc lại càng khó được nhìn nhận và tôn trọng. Cô bắt đầu bán hàng như một cách để tạo thêm thu nhập để nuôi sống bản thân và người chồng khuyết tật. Đối với cô và những người khác, chợ đã trở thành một cộng đồng và nơi trú ẩn an toàn cho người Đông Nam Á để tôn vinh văn hóa với những người đi công viên và lẫn nhau.
Mặc dù quầy hàng của cô ấy đã thành công trong những năm qua, nhưng cô ấy bày tỏ nỗi lo lắng về những hành vi phân biệt chủng tộc mà cô ấy đã thấy trong thời gian qua xảy ra với những người bán hàng khác, cũng như sự biến động của thị trường mà việc cải tạo công viên có thể mang lại. “Tôi đang cố gắng rất nhiều để việc này thành công,” cô nói, “Tôi muốn nhìn thấy tương lai của khu chợ. Tôi không chỉ chiến đấu cho người Campuchia, tôi chiến đấu cho cả cộng đồng [toàn châu Á].”
Tìm Một Ngôi Nhà Cố Định
Mặc dù có sự tham gia lâu dài của những người bán hàng và người mua tại chợ, công viên FDR vẫn chưa phải là một ngôi nhà cố định.
Trong những năm gần đây, việc thiết lập khu chợ đã tuân theo một lịch trình về việc khi nào họ phải di chuyển. Từ tháng 4 đến cuối tháng 6, chợ nằm cạnh lối vào Phố Broad. Từ tháng 7 đến tháng 11, chợ chuyển sang sân bóng chày ở công viên. Quá trình chuyển đổi hàng năm này rất khó khăn đối với các gian hàng, đặc biệt là những người bán thực phẩm, những người di chuyển đồ nướng nặng và các thiết bị khác cần được lắp ráp và tháo ra mỗi ngày.
Nhiều người bán hàng đến từ 7h sáng để bắt đầu dựng lều và trang thiết bị. Sự không chắc chắn về không gian của họ vẫn còn khi công viên bắt đầu cải tạo, nhưng các quan chức công viên nói rằng họ muốn đảm bảo tính toàn vẹn và văn hóa của các khu chợ khi công viên tiếp tục thay đổi và phát triển.
Việc cải tạo công viên sẽ chủ yếu tập trung vào san lấp mặt bằng và cải thiện hệ thống thoát nước trong toàn bộ công viên để chống ngập úng. Ngoài ra còn có kế hoạch đưa các sân mới cho các trò chơi thể thao và hiện đại hóa không gian giải trí cho những người đi công viên, bao gồm cả Trung tâm Chào mừng mới được cải tạo. Kế hoạch Tổng thể cải tạo công viên đề xuất một khu vực chợ lâu dài thuận tiện và dễ tiếp cận cho những người bán hàng và người đi dạo công viên, với vị trí vẫn đang được xác định.
Năm ngoái, Hiệp Hội Người Bán Hàng đã được thành lập để đại diện cho chủ gian hàng và cung cấp hỗ trợ kinh doanh về việc thiết lập, cấp phép và các vấn đề khác.
Vina Sok, một chủ gian hàng Campuchia tại chợ, cũng là Chủ tịch Hiệp Hội Người Bán Hàng. Với tư cách là đại diện của những người bán hàng, cô cho biết họ muốn có một khu chợ kiên cố, có mái che với nền xi măng, điều này sẽ ngăn lũ lụt và sẽ an toàn hơn trong việc kê bàn ăn và thiết bị nấu nướng của họ.
Ngoài ra còn có vấn đề về các quy định gây khó hiểu cho khu chợ Đông Nam Á. Nói một cách nghiêm túc thì nhiều người bán hàng tại chợ không có giấy phép, nhưng do lịch sử phong phú của chợ, thành phố đã cho phép theo thời gian. Khi thị trường bắt đầu hoạt động cách đây 35 năm, rào cản về ngôn ngữ và văn hóa, bao gồm thiếu dịch vụ dịch thuật, thiếu hiểu biết về luật kinh doanh của Mỹ và các yêu cầu về giấy phép, nhiều gian hàng đã thiết lập một cách không chính thức.
Do hậu quả của việc cải tạo Công viên FDR, lần đầu tiên, các gian hàng sẽ được yêu cầu cấp phép, điều này đặt ra vấn đề về khả năng tiếp cận các lớp học và lập trình để đạt được điều này.
Vilayphonh nói: “Thay đổi tất nhiên là điều khó hiểu, đặc biệt là đối với các chủ gian hàng khi không có quy tắc nào để bắt đầu. Đào tạo và xin giấy phép bán hàng là một quá trình lâu dài và tốn kém đối với các chủ gian hàng, đồng thời bao gồm một khoản phí cùng với các lớp học và thủ tục giấy tờ.
Catzie Vilayphonh, Người Nuôi Dưỡng Cộng Đồng Người Bán Hàng của Hiệp Hội Người Bán Hàng đang làm việc với Hiệp hội Campuchia của Greater Philadelphia (CAGP) về quy trình xin giấy phép chính thức cho các nhà cung cấp cá nhân.
Tất cả hơn 70 chủ gian hàng đã tham gia khóa đào tạo trước ngày cuối tuần đầu tiên của phiên chợ năm nay, bao gồm thủ tục giấy tờ về những gì họ đang bán và khóa đào tạo về sổ tay thảo luận về chính sách an toàn thực phẩm, vệ sinh sạch sẽ, v.v.
Việc đào tạo được chia theo ngôn ngữ, vì vậy tất cả các nhà cung cấp đều có cơ hội như nhau để hiểu quy trình. Mặc dù ban đầu nhiều nhà cung cấp phản đối việc đào tạo, nhưng họ đang bắt đầu hiểu giá trị đằng sau nó. Hiệp Hội Người Bán Hàng có kế hoạch tổ chức một khóa học ServSafe cho các nhà cung cấp trong tương lai gần.
Tầm quan trọng của sự đại diện tại khu chợ và ở Philly
Với lịch sử lâu đời của Khu Chợ Đông Nam Á và các lễ kỷ niệm châu Á khác trong thành phố, chẳng hạn như số lượng nhà hàng Campuchia và Thái Lan ngày càng tăng, những cộng đồng này cảm thấy thoải mái hơn khi làm quen với người
dân Philadelphia, người châu Á và không phải người châu Á, về ẩm thực và văn hóa của họ. “Mọi người bắt đầu chú ý và đưa những câu chuyện về Đông Nam Á vào cộng đồng của họ,” Vilayphonh nói.
Sở Công viên và Giải trí Philadelphia và Những người bạn của Công viên FDR đều cho biết họ đánh giá cao ý nghĩa của chợ văn hóa đối với những người bán hàng và người đi dạo công viên và đang làm việc cùng nhau để tạo ra một khu chợ lâu dài và theo quy định nơi truyền thống của các khu chợ có thể tiếp tục phát triển mạnh khi công viên tiếp tục chuyển đổi trong vài năm tới.
Soukup nói: “Sự tiếp cận không gian xanh an toàn làm cho cộng đồng của chúng ta mạnh mẽ hơn, đồng thời mang đến cho người nhập cư và người AAPI Philadelphia không gian để kết nối văn hóa, chia sẻ truyền thống và xây dựng cộng đồng”
Chợ hoạt động vào các ngày Thứ Bảy và Chủ Nhật từ 10 giờ sáng đến 6 giờ chiều từ ngày 2 tháng 4 đến ngày 27 tháng 11. Nếu bạn muốn ủng hộ chợ và các gian hàng, bạn có thể ghé thăm trong giờ mở cửa hoặc quyên góp cho T Khu Chợ Đông Nam Á tại www.fdrseamarket.com.
